Echt luisteren is nog niet zo makkelijk. Zeker niet als coach. Hoe vaak overkomt het je niet dat je denkt dat je goed naar je coachee luistert en je dan toch realiseert dat je gedachten afdwalen? Of dat je onbewust al invult waar de coachee naar toe wilt. Het is eigenlijk onvermijdelijk. Want een woord of een zin die je hoort, triggert iets in jouw brein waardoor een herinnering tot leven komt. De grote vraag is alleen: wat doe je ermee?

Passief luisteren
Er zijn grofweg twee vormen van luisteren te onderscheiden. Beetje een open deur namelijk passief luisteren en actief luisteren. Onder passief luisteren bedoel ik het aanhoren wat je coachee tegen je zegt, zonder dat je je daadwerkelijk inspant om te begrijpen welke boodschap er misschien verborgen zit achter de woorden van je coachee. Je bent eigenlijk meer bezig met wat je zelf te zeggen hebt. En je bent op zoek naar een mogelijkheid om via het verhaal van je coachee een aanleiding te vinden om opnieuw jouw verhaal, misschien je stokpaardje of je gedachten te delen.

Actief luisteren
Bijna het tegenovergestelde van passief luistern is actief luisteren. Door de Internationale Coach Federatie wordt actief luisteren gedefinieerd als: “Het vermogen zich volledig te richten op wat de coachee zegt en niet zegt, om de betekenis van wat er door de coachee wordt gezegd in de context van zijn verlangens te begrijpen en om zijn zelfexpressie te ondersteunen’. Als je actief luistert, verplaats je je in wat je coachee te zeggen heeft. Je doet je best te begrijpen waarom je coachee zó reageert. Wat is de boodschap achter zijn woorden. Wat maakt dat hij boos, geïrriteerd, aangeslagen, verdrietig, blij reageert.

Ruimte maken
Actief luisteren vraagt van je dat je (tijdelijk) je eigen mening, je eigen wensen opzij zet om bij jezelf ruimte te maken om te kunnen begrijpen wat er in je coachee omgaat. Je zou kunnen zeggen dat actief luisteren niet alleen horen is wat je coachee zegt, maar ook dat je je best doet te begrijpen wat hij zegt. Door je houding en manier van vragen stellen, laat je zien dat je luistert, dat je het hoort en daar waar je het niet begrijpt doorvraagt, zodat hij zijn verhaal kan verduidelijken.

Oefening baart kunst
Actief luisteren klinkt vanzelfsprekend en simpel. En misschien is het nog niet zo eenvoudig, gezien ons gedrag.. Ga bij jezelf maar eens na hoe jij luistert naar je coachee. Daag jezelf uit en vraag je zelf eens af tijdens je volgende coach sessie:

• Ben en blijf jij in het hier en nu? Of dwaal je af? Zodra jij afdwaalt, is dat direct te zien aan je lichaamstaal.
• Geef je geconcentreerd aandacht aan je coachee? Maak je rapport?
• Herhaal je de kern wat je coachee zegt? Doe je aan back tracken? Vraag je je coachee regelmatig of je het goed hebt begrepen?
• Doe jij aan aannames? Met andere woorden, vul jij het in voor je coachee?
• Stel je vragen om je coachee zijn verhaal te laten verduidelijken: “Wat bedoel je met…?”
• Gebruik je daarbij de exacte woorden van de coachee?
• Hoe ga je om met je eigen emoties? Heb je ze onder controle?
• Oordeel je over wat je coachee zegt?
• Zeg je wel eens: “Als ik jou was, dan zou ik…”?
• Wanneer geef jij een advies?
• Hoe goed let je op de lichaamstaal van je coachee?

Hulpbronnen

Kijk uit met het geven van advies. Liever geen advies. Want je coachee heeft immers al toegang tot alle hulpbronnen die hij nodig heeft. Door jouw advies kan je zijn (zoek) proces verstoren. Het gevaar kan zijn dat hij steeds aan jou (en anderen) blijft vragen om advies. Dat is wat hij heeft geleerd en wat voor hem werkt. Mocht zijn roep om advies komen of de impuls bij jou, realiseer dan dat het enige wat jij hoeft te doen is hem aan zijn hulpbronnen te herinneren.

Op je handen zitten

Luisteren vereist dat je weet wanneer je stil moet zijn en wanneer je een vraag kan stellen of een opmerking kan maken om je coachee verder te helpen. Als je goed luistert dan merk je op:

* De angsten of aarzelingen van je coachee
* De doelen en wensen van je coachee
* De waarden en overtuigen van je coachee
* Non-verbale hints van je coachee.

Echt luisteren gaat ook over stiltes laten vallen. Je hoeft niet de ruimte te vullen met vragen of opmerkingen. Juist in de stilte kan je coachee de antwoorden en inzichten vinden. Geef hem ook die kans, hoe ongemakkelijk dat soms ook kan voelen voor jou. Ik noem dat ook wel eens ‘op je handen zitten’. Dus leun achter over en blijf in de actieve (luister) houding. Juist in deze oordeel loze houding waarin je stil durft te zijn, geef je je coachee de ruimte om te groeien.

Luisteren op vier niveaus
Er zijn verschillende niveaus van luisteren. Er zit een soort gradatie in. Het laatste niveau is het niveau waarop elke coach moet kunnen luisteren. Het is de meest krachtigste.

1. Downloaden
   Dan zit je in de eerste positie. Denk aan de NLP oefening De Drie waarnemingsposities. In deze rol praat je vanuit je eigen gezichtspunt zonder de ander echt te (hoeven) zien. Op dit niveau leg je eigenlijk alleen maar je mening ergens neer.
2. Debatteren
   Als je debatteert dan begin je de ander te zien. Je luistert (open), je laat de ander uitpraten en je wacht op je beurt. Je bent je bewust van de tweede positie. Je luistert met je rationele geest.
3. Empathisch luisteren
   Op dit niveau open je je hart om te luisteren als vanuit de andere persoon. Inleven in de ander komt de kwaliteit van het gesprek ten goede. Je neemt nu werkelijk de tweede positie in, waarin je de standpunten van de ander begrijpt en ze meeneemt in het gesprek.
4. Luisteren vanuit de metapositie
   Dit is de derde waarnemingspositie waarin je luistert vanuit de positie van de onafhankelijke observeerder, vanuit een helikopter view, alsof je een vlieg bent die op de muur zit en de situatie aanhoort. Je bent in staat om het complete verhaal vanuit alle gezichtspunten te bekijken en luistert met hart en ziel naar alle elementen van het systeem waarin je coachee zich beweegt.

Onderzoek toont aan dat slechts een zeer klein percentage, ongeveer 7%, van de communicatie bestaat uit woorden. Dit impliceert dat je je luisteren kunt verbeteren door je non-verbale vermogens als matchen en spiegelen van de lichaamstaal in te zetten en te letten op de stem van je coachee.

Tot slot een aantal grote luister fouten die je kunt maken als coach. Dus wat je niet moet doen:

• De zin van je coachee afmaken
• Je coachee in de rede vallen, bijvoorbeeld met “ja, maar”
• Een gesprek snel van onderwerp veranderen (“dat doet me denken aan…”)

Veel luisterplezier!