“Het was binnen een puinhoop”.
“Hij is als was in haar handen”.
“Zij heeft er geen oren naar”.
“De sfeer was te snijden”.

Geraakt
Een plaatje zegt meer dan duizend worden. En een metafoor zegt meer dan duizend plaatjes. Soms hoor je een verhaal dat zo’n impact heeft, dat je het nooit meer vergeet. Misschien is nooit vergeten iets te overdreven. Het blijft in ieder geval hangen, want het verhaal heeft je geraakt. Misschien vertel je het direct door aan je partner thuis of aan iemand anders. Of misschien blijft het verhaal in je hoofd zweven. Het zet je aan het denken.

Overbrengen
Die verhalen die een verhaal vertellen met als doel je aan het denken te zetten, noemen we metaforen. Het woord metafoor komt uit het Grieks en betekent overbrengen. Het is de belangrijkste vorm van beeldspraak, waarbij de vergelijking berust op de overeenkomst.

Inspiratie
Vanaf het moment dat de mens kon praten, hebben zij die inspirerend konden vertellen een bijzondere positie in genomen in de maatschappij. Of het nu religieuze leiders, politici of hofnarren waren.. al duizenden jaren beïnvloeden mensen elkaar met het vertellen van verhalen. Heel ver terug in de geschiedenis vertelden wijze mannen en vrouwen al verhalen via beeldspraak. Als mensen om hulp kwamen vragen, dan schetsen ze de situatie waarin de persoon zich bevond of wat de persoon te doen stond in de vorm van een vergelijking.

Coaching
Binnen de coaching kun je heel goed gebruik maken van metaforen om je coachee te prikkelen en aan het denken te zetten. Een metafoor kenmerkt zich door een eenvoudige structuur en is vaak niet lang. Het verhaal heeft een verborgen boodschap of opdracht. Verborgen en wel duidelijk aanwezig. Je coachee ‘voelt’ of ‘begrijpt’ wat ermee wordt bedoeld. Alhoewel het wel eens even kan duren voordat het kwartje valt.

Je kunt humor inzetten of juist een indrukwekkend verhaal vertellen. Of een metafoor nu grappig, droevig of verrassend is, het effect is dat de boodschap op een andere manier binnenkomt bij je coachee.

Intuïtief systeem
De kracht van verhalen heeft te maken met de manier hoe je brein werkt. De rechterhersenhelft, de helft waar je intuïtieve systeem zit, is dol op verhalen. Daar waar je linkerhersenhelft, je ratio, zich bezighoudt met structuren en beelden. Zo kan je rechterhersenhelft aan het werk zijn met vergelijkbare structuren, terwijl de feiten compleet anders zijn.

NLP
In NLP (coaching) gebruiken we ook metaforen. En wel met een specifiek doel: om mensen te helpen om zich van de ene naar de andere context te verplaatsen. We noemen deze verplaatsing lateraal chunken. Dit betekent dat je op hetzelfde informatie niveau blijft van detailleerdheid. Ook zou je kunnen zeggen dat het vertellen van metaforen kan vallen onder herkaderen. Als coach vertel je een verhaal om je coachee andere perspectieven te geven, zodat ze op een andere manier naar hun probleem kunnen kijken.

Directe en indirecte metaforen
Binnen NLP onderscheiden we twee soorten metaforen, namelijk directe en indirecte metaforen. Een directe metafoor vergelijkt een situatie met een andere situatie die inhoudelijk duidelijk met de eerste situatie in verband staat. Een voorbeeld is leren omgaan met een nieuwe software toepassing vergelijken met het leren auto rijden. Beide situaties hebben betrekking op het leren.
Een indirecte metafoor maakt een vergelijking die niet onmiddellijk voor de hand ligt. Leren omgaan met software wordt bijvoorbeeld vergelijken met koken of een vakantie plannen. In creatieve reclame campagnes wordt vaak van dit soort indirecte metaforen gebruik gemaakt.

Waarom werkt een metafoor?
Een metafoor heeft zoveel impact omdat je coachee zelf het interpreteert. Je kunt een goede metafoor zien als een onverwachts cadeau. Als je het uitpakt, heb je meteen door dat dit fantastisch is, alleen kun je het soms nog niet meteen plaatsen. Zo werkt het ook met een goed verhaal. Als je coachee het ontvangt, moet hij bij zich zelf naar binnen gaan (intern googlen) om op zoek te gaan naar antwoorden. Hij geeft er zelf betekenis aan.
Je coachee zocht misschien naar antwoorden bij jou. Als coach geef je hem geen kant-en-klare oplossingen maar een verhaal, waarin hij zelf de antwoorden kan vinden. Hierdoor gebeurt er iets intern bij je coachee. Er ontstaat geen intern dilemma bij hem of iets goed of niet goed is. Hij bepaalt het zelf. Ook de interpretatie.

De kracht van een metafoor
A mind that is stretched by a new experience can never go back to its old dimensions.

Metaforen zijn zeer geschikt als je je coachee wilt motiveren om in beweging te komen. Op een speelse en luchtige manier kun je hem aansporen om iets nieuws te gaan doen. Juist door een verhaal kun je hem inspireren om nieuwe inzichten en creatieve oplossingen te vinden.
Een verhaal werkt ontspannend en stress verlagend. Het stimuleert je coachee om creatief te worden zonder hem te dwingen of te pushen. Je kunt je coachee wel op een zeer effectieve manier hem instrueren. Met een metafoor kun je een begrip of een vaardigheid uit zijn originele kader halen. Het helpt hem om buiten zijn eigen denkkaders te treden. Als hij het eenmaal heeft gedacht, dan kan hij het niet niet meer denken.
Een metafoor roept geen of nauwelijks weerstand op, omdat je het eigenlijk niet zelf zegt, maar iemand of iets anders doet of zegt het. Zo kun je dus ook op subtiele wijze je coachee wijzen op zijn tekortkomingen zonder hem rechtstreeks aan te vallen. Je kunt hem op deze manier aan het denken zetten.

Hoe maak je een metafoor?
Er zijn mooie metaforen te vinden en je kunt er ook zelf een maken. Een die precies past op de situatie van je coachee. Hoe krachtig is dat. Je kunt bijvoorbeeld een metafoor gebruiken om de huidige en de gewenste toestand duidelijk in beeld te krijgen. Probleemstelling is de huidige toestand en de oplossing is de gewenste toestand. Eigenlijk kan alles.
Bedenk van te voren wat je doel is. Wil je je coachee alleen inspireren, hem aan het denken zetten, nieuwe inzichten geven, uitdagen om buiten zijn eigen denkkaders te treden of in actie te komen. Aan de hand van je doel bedenk je een verhaal. Liefs compleet anders dan de realiteit van je coachee. Maak bijvoorbeeld gebruik van het dierenrijk. Durf creatief te zijn. Wanneer je het verhaal vertelt in de derde persoon is de acceptatie groter omdat je coachee met minder censuur luistert. Ook zal hij nieuwsgierig zijn naar de afloop van het verhaal.

Ik begrijp het niet
Wat als je coachee nu de metafoor niet direct begrijpt? Wat je kunt doen, is de rol van de ‘wijze’ vervullen. Denk maar aan de wijze in vroegere tijden of de wijze in sprookjes. Nodig je coachee uit om er rustig over na te denken. Laat het maar lekker bezinken, pruttelen. Je kunt hem vragen om zijn invallen te noteren en deze tijdens een volgende sessie uit te wisselen. Doordat hij gaat nadenken over de metafoor, zoekt hij automatisch de uithoeken van zijn eigen wereldmodel. Langzaam maar zeker kan hij zo zijn eigen grens gaan verleggen en dit integreren. De kans is dan groter dan hij ook zijn gedrag gaat veranderen. Helemaal uit vrije wil en spontaan.

Pas op
Als je coachee negatief reageert op je metafoor of direct vraagt naar uitleg omdat hij het absoluut niet begrijpt, wees waakzaam. Trap niet in de val door het te verklaren. De kunst is om niet de uitleg van de metafoor te verklappen. Je wilt immers dat hij zijn eigen betekenis er aan geeft. Laat hem zelf zoeken naar de oplossing. Misschien geeft hij een hele andere uitleg dan jij in eerste instantie had bedacht. Prachtig. Complimenteer hem met zijn gevonden oplossing.

Kadootje
Je hoeft het niet alleen te doen. Je hoeft het ook niet allemaal zelf te verzinnen. Op mijn blog publiceer ik regelmatig een pakkende metafoor. Voel je vrij om deze te gebruiken in je coaching. Zie het al een kadootje voor jou en je coachee.